Alkohol w polskim prawie - ustawy, przepisy, definicje

Alkohol jest używką głęboko zakorzenioną w naszym społeczeństwie. Konsumpcja alkoholu jest w naszym kraju ściśle związana z różnymi aspektami życia społecznego, co wymaga wyważonego podejścia legislacyjnego. Ustawodawstwo dotyczące alkoholu ma kluczowe znaczenie nie tylko dla ochrony zdrowia publicznego, ale także dla zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Nic zatem dziwnego, że w polskim prawie znaleźć można konkretne ustawy, które odnoszą się między innymi do sprzedaży, spożycia czy reklamy alkoholu. W poniższym artykule omawiamy wszystkie najważniejsze akty prawne, które powinien znać każdy, kto chce spożywać alkohol w bezpieczny i odpowiedzialny sposób.

Definicje prawne alkoholu

Czym właściwie jest alkohol z punktu prawnego? Definicja ta określona jest w artykule 46 Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z jej treścią napojem alkoholowym jest każdy produkt przeznaczony do spożycia, który zawiera w swym składzie alkohol etylowy w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu. Definicja ta obejmuje zatem szeroki zakres produktów, od lekkich piw i cydrów, poprzez wina, aż po mocne trunki takie jak wódka czy whisky.

Ustawy i regulacje dotyczące sprzedaży alkoholu

Głównym aktem prawnym dotyczącym alkoholu jest przytoczona wcześniej Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. To właśnie ona bardzo precyzyjnie określa zasady sprzedaży napojów alkoholowych, jak i uzyskania pozwolenia na sprzedaż.

Wśród najważniejszych zasad wynikających z tej ustawy wymienić należy:

• ożliwość sprzedaży napojów alkoholowych przez przedsiębiorców jedynie na podstawie odpowiednich zezwoleń;
• ożliwość sprzedaży napojów alkoholowych jedynie w określonych miejscach i przed określone podmioty gospodarcze;
• akaz sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw;
• akaz sprzedaży i podawania napojów alkoholowych na terenie szkół, placówek oświatowo-wychowawczych, placówek opiekuńczych, domów studenckich, zakładów pracy, miejsc zbiorowego żywienia pracowników, miejsc masowych zgromadzeń, a także w środkach i obiektach transportu publicznego, z wyjątkiem określonych połączeń kolejowych, międzynarodowych portów lotniczych, samolotów, portów morskich i statków.

Alkohol a prawo jazdy ‒ jakie przepisy obowiązują w Polsce?

Jedynie w 2022 roku na polskich drogach zatrzymano niemal 100 tysięcy pijanych kierowców. W tym samym roku wypadki spowodowane przez kierowców jadących „na podwójnym gazie” były przyczyną 1415 zgonów. Statystyki te pokazują, jak poważnym problemem jest prowadzenie auta pod wpływem alkoholu. Jak do tego tematu odnosi się polskie prawo? Zagadnienie to reguluje zarówno Kodeks wykroczeń, jak i Kodeks karny ‒ w zależności od stężenia alkoholu we krwi kierowcy.

Artykuł 87. Kodeksu wykroczeń dotyczy prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie po użyciu alkoholu. Jest to stan, w którym zawartość alkoholu we krwi zawiera się między 0,2 a 0,5 promila. Prowadzenie samochodu (ale także maszyny rolniczej, motocykla czy motorówki) w stanie po spożyciu alkoholu jest zatem wykroczeniem, za które może grozić zakaz prowadzenia pojazdów, kara aresztu lub grzywna nie niższa niż 2500 zł.

Do prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości, czyli w momencie, gdy stężenie alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila, odnosi się artykuł 178a. Kodeksu karnego. Karą za to przestępstwo jest zakaz prowadzenia pojazdów, kara pozbawienia wolności do lat 3 oraz kara grzywny nie wyższa niż 30 000 zł.

Obowiązkowe badanie trzeźwości ‒ czy można odmówić dmuchania w alkomat?

Kwestię kontroli trzeźwości kierowców porządkują głównie przepisy Prawa o ruchu drogowym, jak i inne ustawy. Badanie trzeźwości jest zawsze obowiązkowe, niezależnie od tego czy ma być przeprowadzone na miejscu wypadku lub kolizji, czy jest elementem zwykłej kontroli drogowej. W przypadku braku zgody kierującego pojazdem na zbadanie trzeźwości za pomocą alkomatu funkcjonariusz Policji ma prawo poddać taką osobę badaniu na zawartość alkoholu we krwi. W celu przeprowadzenia badania tymczasowo zatrzymana osoba transportowana jest do placówki medycznej, gdzie konieczne jest pobranie próbki krwi. W przypadku braku wyrażenia zgody na pobranie lub uniemożliwiania wykonania procedury, funkcjonariusz Policji ma prawo do zastosowania środka przymusu bezpośredniego.

Reklama i promocja alkoholu

Reklama i promocja alkoholu w Polsce są ściśle regulowane, a kluczowe zasady wynikają ze wspomnianej już wcześniej Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Do najważniejszych aspektów tych regulacji zalicza się między innymi:

• zakaz reklamy skierowanej do nieletnich ‒ reklamy alkoholu nie mogą być kierowane do osób poniżej 18. roku życia. Obejmuje to zakaz używania postaci lub motywów szczególnie atrakcyjnych dla młodzieży oraz zakaz umieszczania reklam w pobliżu szkół i innych miejsc, które są często odwiedzane przez nieletnich;
• ograniczenia dotyczące treści reklam ‒ reklamy alkoholu nie mogą sugerować, że spożycie alkoholu przyczynia się do poprawy zdrowia, aktywności fizycznej czy też rozwiązania problemów osobistych. Reklamy ponadto nie mogą budzić skojarzeń z atrakcyjnością seksualną, relaksem, nauką, pracą czy sukcesem zawodowym;
• ograniczenia czasu i miejsca emisji reklam ‒ reklamy alkoholu w telewizji, radiu czy kinie są dozwolone tylko w określonych godzinach (pomiędzy godziną 20:00 a 6:00). Ponadto zabrania się reklamowania alkoholu na okładkach czasopism i dzienników, a także na słupach i tablicach ogłoszeniowych, chyba że 20% powierzchni reklamy zajmować będą widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim;
• ograniczenie sponsorowania ‒ ustawa ogranicza możliwość sponsorowania przez producentów alkoholu imprez sportowych, koncertów muzycznych i innych wydarzeń masowych, umożliwiając jedynie umieszczanie wewnątrz dzienników i czasopism, na zaproszeniach, biletach czy plakatach nazwy producenta lub dystrybutora oraz jego znaku towarowego.