Farmakoterapia stanowi obecnie ważny element leczenia nałogu alkoholowego, choć wybór dostępnych leków jest dość ograniczony. Nie ustają jednak poszukiwania nowych leków na alkoholizm, o wyższej skuteczności i lepszym profilu bezpieczeństwa. Ostatnie dwa lata przynoszą chorym dużo nadziei, a wszystko przez nieoczekiwany „skutek uboczny” znanej od dawna grupy leków. Ozempic, czyli semaglutyd, jest jednym z przedstawicieli analogów GLP-1, które mogą stanowić przełom w farmakoterapii choroby alkoholowej. Czy popularny lek na cukrzycę i otyłość rzeczywiście redukuje głód alkoholowy? W poniższym artykule przyglądamy się bliżej najnowszym doniesieniom ze świata nauki!
Ozempic, choć powszechnie kojarzony z odchudzaniem, został opracowany w 2012 roku jako lek przeciwcukrzycowy. Ozempic, Rybelsus czy Wegovy to tak naprawdę nazwy handlowe, pod którymi kryje się związek aktywny – semaglutyd. Jest to jeden z przedstawicieli grupy analogów GLP-1, do której należy m.in.:
Jak działają te leki? Naśladują one działanie naturalnego hormonu GLP-1, czyli glukagonopodobnego peptydu-1, wydzielanego po spożyciu posiłku przez komórki dalszego odcinka jelita cienkiego i dwunastnicy. Mechanizm działania Ozempicu i innych analogów GLP-1 jest złożony i obejmuje m.in.:
Pierwotnym i głównym wskazaniem do stosowania leków z grupy analogów GLP-1 jest cukrzyca typu 2. Leki te poprawiają kontrolę glikemii, zmniejszając stężenie glukozy we krwi na czczo i po posiłkach. Ozempic i inni przedstawiciele tej grupy zmniejszają również insulinooporność i pozwalają na obniżenie hemoglobiny glikowanej (wskaźnika średniego stężenia glikemii w ostatnich 2-3 miesiącach) od 0,4 do 2%.
Wiele osób kojarzy również Ozempic z leczeniem otyłości. Nic w tym dziwnego – przez długi czas lek ten wykorzystywany był w odchudzaniu off label, czyli poza oficjalnie zarejestrowanymi wskazaniami. Obecnie w Polsce do analogów GLP-1 zarejestrowanych do leczenia otyłości zalicza się liraglutyd i tirzepatyd.
Najnowsze badania sugerują, że semaglutyd i liraglutyd, stosowane obecnie w leczeniu cukrzycy typu 2 i otyłości, mogą także odgrywać rolę w terapii uzależnienia od alkoholu. Pierwsze wzmianki pojawiły się przed 2023 rokiem, kiedy to naukowcy zaczęli sugerować związek układu GLP-1 z uzależnieniami. Tylko w ostatnich 2 latach pojawiło się kilkanaście publikacji naukowych, które przyglądają się bliżej zjawisku redukcji głodu alkoholowego podczas terapii analogami GLP-1. Czy w przyszłości leki z tej grupy znajdą zastosowanie w leczeniu alkoholizmu? Jest jeszcze za wcześnie, by odpowiedzieć z pełną pewnością na to pytanie, jednak wyniki pierwszych badań klinicznych wyglądają obiecująco.
Pierwsze badania, których celem było potwierdzenie nietypowego działania semaglutydu, przeprowadzono na zwierzętach, a dokładniej – gryzoniach. Badanie opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie JCI Insight potwierdziło, że lek zmniejszał spożycie alkoholu u myszy i szczurów, zarówno w modelu uzależnienia od alkoholu, jak i incydentalnego upijania się. Naukowcy zaproponowali także potencjalny mechanizm, który może stać za tym efektem.
Podobne badanie przeprowadzili badacze z Göteborgu i ich wnioski były zbieżne. Semaglutyd redukował spożycie alkoholu przez szczury, niezależnie od ich płci.
Jedno z większych badań kohortowych przeprowadzono na Uniwersytecie w Cleveland, gdzie obserwowano przez 12 miesięcy zachowania 83 825 pacjentów z otyłością. Okazuje się, że semaglutyd zmniejsza o 50-56% ryzyko wystąpienia, jak i nawrotu zaburzeń używania alkoholu. Podobne wnioski autorzy otrzymali także dla grupy 598 803 pacjentów leczonych semaglutydem z powodu cukrzycy typu 2.
W szwedzko-fińskim badaniu kohortowym, opublikowanym w prestiżowym czasopiśmie JAMA Psychiatry, przeanalizowano z kolei dane zebrane pomiędzy styczniem 2006 roku a grudniem 2023 roku, dotyczące 227 866 osób z rozpoznanym uzależnieniem od alkoholu. Badanie wykazało, że pacjenci, którzy przyjmowali w tym czasie semaglutyd lub liraglutyd, mieli znacząco mniejsze ryzyko hospitalizacji z powodu problemów alkoholowych.
Dlaczego leki wykorzystywane w leczeniu cukrzycy typu 2 i otyłości wpływają na głód alkoholowy? Naukowcy wciąż próbują wyjaśnić ten fenomen, jednak wiadomo, że jest on związany z oddziaływaniem leków na ośrodkowy układ nerwowy. Prawdopodobnie za tym zjawiskiem stoi:
Należy pamiętać, że Ozempic, ani żaden inny analog GLP-1, nie został jeszcze zarejestrowany jako lek do leczenia uzależnienia od alkoholu. Badania nad skutecznością i bezpieczeństwem takiego postępowania wciąż trwają, jednak leki z tej grupy już teraz dają dużą nadzieję na przełom w terapii nałogu alkoholowego.
1. Collins L, Costello RA. Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists. [Updated 2024 Feb 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551568/
2. Chuong V, Farokhnia M, Khom S, et al. The glucagon-like peptide-1 (GLP-1) analogue semaglutide reduces alcohol drinking and modulates central GABA neurotransmission. JCI Insight. 2023;8(12):e170671. Published 2023 Jun 22. doi:10.1172/jci.insight.170671
3. Lähteenvuo M, Tiihonen J, Solismaa A, Tanskanen A, Mittendorfer-Rutz E, Taipale H. Repurposing Semaglutide and Liraglutide for Alcohol Use Disorder. JAMA Psychiatry. 2025;82(1):94–98. doi:10.1001/jamapsychiatry.2024.3599
4. Wang W, Volkow ND, Berger NA, Davis PB, Kaelber DC, Xu R. Associations of semaglutide with incidence and recurrence of alcohol use disorder in real-world population [published correction appears in Nat Commun. 2024 Jun 18;15(1):5177. doi: 10.1038/s41467-024-49655-6.]. Nat Commun. 2024;15(1):4548. Published 2024 May 28. doi:10.1038/s41467-024-48780-6
