Jak szybko po odstawieniu alkoholu mózg się regeneruje? To pozornie proste pytanie, na które chcielibyśmy uzyskać jedną, konkretną odpowiedź. Tydzień? Miesiąc? A może rok? Mózg, nasze „centrum sterowania”, nie lubi prostych odpowiedzi! Jak więc powinna brzmieć odpowiedź, która byłaby najbliższa prawdy? To zależy! Kiedy i czy w ogóle możemy spodziewać się odwrócenia szkodliwego wpływu alkoholu na mózg? Postaramy się odpowiedzieć na to pytanie w poniższym artykule!
Alkohol etylowy znajduje się w gronie licznych substancji psychoaktywnych, które wywierają różnorodne efekty na ośrodkowy układ nerwowy. Zmiany, do jakich dochodzi w mózgu pod jego wpływem, są zarówno funkcjonalne, jak i strukturalne. Oznacza to, że alkohol nie tylko wpływa na zachowanie „tu i teraz”, ale również realnie uszkadza mózg, niejednokrotnie w sposób nieodwracalny.
Znanych jest wiele negatywnych działań alkoholu na mózg. Wyróżnia się zmiany funkcjonalne i strukturalne. Wpływ alkoholu na zachowanie, czyli funkcje, można zaobserwować niekiedy już kilka minut po spożyciu, natomiast zmiany w strukturze wywołane nadużywaniem alkoholu obserwuje się dopiero w badaniach obrazowych wykonanych po pewnym czasie.
Mózg człowieka można porównać do małej elektrowni, w której generowane są impulsy elektryczne, zwane w fizjologii impulsami nerwowymi. Odpowiedzialne są one za wytwarzanie substancji (neuroprzekaźników), dzięki którym dochodzi do pobudzenia lub hamowania reakcji. Substancje psychoaktywne wpływają właśnie na produkcję tych neuroprzekaźników.
Alkohol etylowy stymuluje produkcję kwasu gamma-aminomasłowego, dopaminy oraz serotoniny. Efektem tego jest spowolnienie reakcji, uczucie przyjemności, euforia, ale także ryzyko rozwoju uzależnienia. Równocześnie zmniejsza się produkcja glutaminianu, czego skutkiem jest spadek koncentracji i koordynacji ruchowej.
Dłuższe stosowanie alkoholu doprowadza do uszkodzeń, które trudno się regenerują. Mózg osoby spożywającej alkohol przez dłuższy czas będzie charakteryzował się zmniejszeniem lub całkowitą utratą niektórych struktur, takich jak hipokamp, czy móżdżek. Równocześnie zaobserwowano spowolnienie procesu powstawania nowych komórek. Można więc śmiało stwierdzić, że alkohol działa na mózg jak trucizna.
Co ciekawe, w badaniach z 2021 roku, przeprowadzonych przez międzynarodowy zespół naukowców, wykazano, że nie ma czegoś takiego jak „bezpieczna ilość alkoholu”, czyli stężenia używki, które nie wywoływałoby szkodliwego wpływu na organizm.
Regeneracja jest procesem odbudowy i powrotu do homeostazy, czyli równowagi w organizmie. Czy u każdej osoby będzie zachodziła w tym samym tempie? Niestety nie. Naukowcy wykazali, że zarówno podatność na zmiany strukturalne, jak i neuroplastyczność będą przebiegały w różnym tempie. Na zmiany strukturalne wpływać będą między innymi:
Neuroplastyczność jest zdolnością do reorganizacji i odbudowy układu nerwowego. Jest niezbędna gdy dochodzi do uszkodzeń w wyniku szkodliwego działania alkoholu. Wpływają na nią najróżniejsze czynniki, takie jak:
Całkowity powrót do sprawności poznawczej trwa niekiedy tygodnie, miesiące, lata, a czasem nie następuje nigdy. Dr J. Brandt z Wydziału Psychologii Centrum Medycznego w Bostonie wykazał w swoich badaniach, że poprawa części funkcji poznawczych następuje już po dwóch lub trzech tygodniach od odstawienia alkoholu. Na uwagę zasługuje jednak różnica w wynikach między grupą młodszych i starszych badanych. U osób młodych zaobserwowano tylko znikome deficyty, natomiast u osób w wieku podeszłym występowały one w zdecydowanie większym nasileniu i potrafiły się utrzymywać nawet po pięciu latach!
Badania przeprowadzone w Centrum Badań i Edukacji nad Chorobami Psychicznymi w Kalifornii wykazały, że po siedmiu miesiącach abstynencji grubość kory mózgowej się zwiększa. Co ciekawe, zaobserwowano że osoby uzależnione od nikotyny nie osiągają tak spektakularnych wyników jak niepalący.
Mimo tak obiecujących wyników badań należy pamiętać, że nie wszystkie zmiany wywołane przez alkohol ulegają regeneracji. Co więcej, mogą doprowadzić do trwałej niepełnosprawności. Ponadto wykazano, że nawet w okresie abstynencji u niektórych osób może wciąż dochodzić do zmian degeneracyjnych w układzie nerwowym.
Znanych jest kilka skutecznych sposobów, które należy zastosować, by regeneracja w układzie nerwowym mogła mieć miejsce. Poniżej zostały wymienione najważniejsze:
Należy pamiętać, że każde leczenie powinno być prowadzone pod okiem specjalisty lub w dedykowanym ośrodku. Przy prawidłowo przeprowadzonej diagnostyce i terapii można spodziewać się najlepszych efektów.
